Recht doen aan generaties

Onderzoeksdoel en vraagstelling

Dit onderzoek inventariseert welke socialezekerheidswetgeving, inclusief aanpalende fiscale wetgeving, onderscheid maakt naar leeftijd of geboortejaar. We bekijken welke rechtvaardiging voor dit onderscheid wordt geboden. Daarbij gebruiken we de parlementaire geschiedenis als bron. Daarnaast beschrijven we de jurisprudentie over deze leeftijdsgrenzen.

Samenvatting en conclusie

Een juridisch onderzoek naar geboortedata als leeftijdgrens in de sociale zekerheid. De meeste regelingen met een geboortedatum als leeftijdsgrens zijn overgangsrechtelijke regelingen, waarbij uitzonderingen worden gecreëerd voor bepaalde generaties. De wetgever motiveert bijna altijd waarom hij voor een bepaalde leeftijdsgrens kiest. Meestal wil de wetgever een bepaalde generatie beschermen tegen onevenredig negatieve effecten van een wijziging in de sociale zekerheid. Daarnaast spelen ook praktische redenen en juridische motieven een rol bij de keuze voor een bepaalde geboortedatum als leeftijdsgrens. Uit deze redenen vloeit niet direct een bepaalde leeftijdsgrens voort. Het is vaak wel mogelijk om globaal aan te geven dat voor een bepaalde groep een uitzondering moet worden gemaakt (bijvoorbeeld oudere arbeidsongeschikten), maar het is moeilijk om deze groep af te bakenen (vanaf welke leeftijd is een arbeidsongeschikte oud?). Dit maakt de keuze van de wetgever vrijwel altijd arbitrair. De rechter oordeelt bijna altijd dat een leeftijdsgrens in de vorm van een geboortejaar weliswaar arbitrair is, maar dat van leeftijdsdiscriminatie geen sprake is. In alle uitspraken over de besproken leeftijdsgrenzen oordeelt de rechter dat onderscheid naar leeftijd gerechtvaardigd is. Bij een beoordeling van een geboortedatum als leeftijdsgrens is de rechter terughoudend en gunt hij de wetgever veel ruimte.