Literatuuranalyse Dienstverlening oudere werklozen

Onderzoeksdoel en vraagstelling

De inspectie heeft als hoog risico in de dienstverlening Werk en Inkomen benoemd de dienstverlening aan kwetsbare groepen. De inspectie acht het risico aanwezig dat door de economische recessie en door veranderingen in de dienstverlening bij uitvoeringsorganisaties dienstverlening aan hen onder druk staat. In het programmaplan ‘Dienstverlening en samenwerking voor oudere werklozen’ heeft de inspectie als doel gesteld te onderzoeken in hoeverre de dienstverlening door UWV en gemeenten bijdraagt aan het vergroten van de kansen van oudere werklozen (45+, 55+, WW en WWB). De centrale vraagstelling van de programmarapportage luidt: In hoeverre dragen de dienstverlening en samenwerking door professionals W&I bij aan het vergroten van de kansen voor oudere werklozen (45+, 55+, WW en WWB).

Samenvatting en conclusie

Centraal in deze studie staan de zogenoemde werkzame bestanddelen van dienstverlening. Dit zijn aspecten van dienstverlening die beïnvloed kunnen worden en bijdragen aan het bereiken van het beoogde doel, namelijk (arbeids)participatie. De inspectie heeft daarbij als uitgangspunt dat het leveren van maatwerk, aandacht voor zelfredzaamheid, duidelijkheid, vraaggerichtheid en samenwerking, kernbegrippen van effectieve dienstverlening zijn. De afgelopen jaren zijn voor uitkeringsgerechtigden die een werkloosheids-, arbeidsongeschiktheids- of andere sociale uitkering ontvangen, de regels strenger geworden en wordt meer nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast zijn ook fiscale maatregelen ingevoerd om de arbeidsparticipatie van oudere werknemers te bevorderen zoals de mobiliteitsbonus en de premiekorting voor werkgevers. De beeldvorming over oudere werkzoekenden is overwegend negatief. Het beeld is dat ouderen niet weten hoe ze moeten solliciteren en netwerken en werkgevers gaan ervan uit dat oudere werknemers vaker ziek zijn, minder productief en minder flexibel zijn en dat zij hogere salariseisen zouden hebben dan jongere werknemers. De literatuur biedt eveneens een veelheid aan informatie en inzichten over benaderingswijzen, aanpakken en methodieken waarvan door het veld (UWV, gemeenten, onderzoek en overige organisaties en professionals) wordt verondersteld dat zij bijdragen aan effectieve dienstverlening in het algemeen. Specifieke screeningsinstrumenten en gesprekstechnieken voor oudere werklozen heeft de inspectie niet gevonden. De inspectie heeft eveneens weinig bronnen aangetroffen waarin aandacht is voor hoe de (gemeentelijke) dienstverlening aan ouderen in praktijk is vormgegeven, aan welke (rand)voorwaarden de uitvoering moet voldoen en welke variaties er in de uitvoering zijn. Wat betreft re-integratie dienstverlening in het algemeen is in de literatuur aandacht voor het werken aan de zelfredzaamheid van de klant, de houding en het gedrag van de klant. Er is weinig bekend over hoe vaak en hoe door gemeenten uitvoering wordt gegeven aan bovengenoemde aspecten van dienstverlening. De literatuur maakt geen melding van screenings- en diagnose instrumenten voor oudere werklozen. In het algemeen is het gebruik van dit type instrumenten in de praktijk nog beperkt. De inspectie heeft geen specifieke informatie gevonden over de werkwijze met betrekking tot voorlichting, handhaven en sanctiebeleid ten aanzien van ouderen. Uit de documentatie blijkt dat vraaggerichte dienstverlening, waarin de wensen en behoeften van werkgevers leidend zijn, de aandacht heeft van UWV en gemeenten. Samenwerking met andere sectoren is een van de opdrachten die aan de uitvoerders van de sociale zekerheid is gesteld in de Wet SUWI. Samenwerking vindt onder andere plaats in het kader van de werkgeversbenadering of vraaggerichte dienstverlening.