Verantwoord verdelen en effectief prikkelen: verdeelmodel inkomensdeel WWB : eindrapport

Samenvatting en conclusie

Het Ministerie van SZW heeft Cebeon gevraagd om, op basis van de systematiek die al jaren met succes in het gemeentefonds wordt toegepast (de verschillenanalyse), een verbeterde verdeelsystematiek voor het inkomensdeel van de WWB te ontwikkelen. Voor de beoordeling van de voorgestelde verdeelmodellen zijn door de begeleidingscommissie van het onderzoek een aantal criteria meegegeven: prikkelwerking, rechtvaardigheid, betrouwbaarheid, voorspelbaarheid, uitlegbaarheid, financiële beheersbaarheid en praktische toepasbaarheid. In dit rapport worden de belangrijkste resultaten van de nieuwe verdeelsystematiek uitgewerkt. Hierbij bouwt Cebeon voort op de bevindingen van de eerste fase: Verkenning verdeelmodel inkomensdeel WWB 2014 (Heekelaar c.s., 2012). Allereerst wordt ingegaan op de resultaten van het verklaringsmodel: waarom en in welke situaties komen mensen in de bijstand en waarom en in welke situaties stromen bijstandontvangers uit de bijstand? Hiervoor zijn gegevens verzameld van alle Nederlandse gemeenten. Bij een steekproef van ruim 60 gemeenten heeft een verdiepingsslag plaatsgevonden om uitkomsten gerichter te kunnen duiden en te vertalen naar een verklaringsmodel. Vervolgens wordt de vertaling van het verklaringsmodel naar het verdeelmodel beschreven. Veelal wordt een dergelijke vertaling naar een verdeelmodel zeer kwantitatief benaderd. Dit is volgens Cebeon een te beperkte aanpak. Om deze reden is de verschillenanalyse ontwikkeld. Dit is een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden en -technieken, waarbij kwalitatieve gegevens worden gebruikt om de kwantitatieve gegevens goed te kunnen duiden. Waar regressie-analyse stopt, gaat de verschillenanalyse verder. De grillige werkelijkheid is namelijk niet altijd goed in een model te vangen. Tot slot wordt ingegaan op de door de opdrachtgever in samenspraak met de begeleidingscommissie geformuleerde criteria ter beoordeling van het objectieve verdeelmodel. Niet alleen wordt getoond dat er herverdeeleffecten zijn en dat de uitkomst van de nieuwe systematiek prikkelt, maar deze effecten worden ook geduid door de verschillen te relateren aan het beleid van een gemeente. Hierin verschilt de verschillenanalyse van andere methoden om verdeelmodellen te ontwikkelen.